Duurzame Inzetbaarheid: 3 voorbeelden & toekomst

Wat is duurzame inzetbaarheid? Waarom duurzame inzetbaarheid inzetten voor je bedrijf en organisatie? Wat is vitaliteitsmanagement? Wat zijn voorbeelden?

Ben je benieuwd naar de toekomst van werk en werknemers? Bekijk dan mijn artikel over human augmentation.

Wat is duurzame inzetbaarheid?

Een definitie van duurzame inzetbaarheid is opgesteld in het rapport Duurzaam inzetbaar: werk als waarde. De opstellers van dit rapport deden dit in opdracht van de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie (ZonMw).

‘Duurzame inzetbaarheid betekent dat werknemers in hun arbeidsleven doorlopend over daadwerkelijk realiseerbare mogelijkheden alsmede over de voorwaarden beschikken om in huidig en toekomstig werk met behoud van gezondheid en welzijn te (blijven) functioneren. Dit impliceert een werkcontext die hen hiertoe in staat stelt, evenals de attitude en motivatie om deze mogelijkheden daadwerkelijk te benutten.’

De essentie is dat organisaties een omgeving en context creëren waarin werknemers gezond blijven, betrokken zijn en zich kunnen ontwikkelen.

Waarom duurzame inzetbaarheid?

Waarom zou je als bedrijf of publieke organisatie je bezig houden met duurzame inzetbaarheid? Vanuit de werknemer is het logisch. Je wilt een fysiek en mentaal gezond lichaam houden en met plezier naar je werk gaan. Bijvoorbeeld doordat je uitdagend werk hebt en/of leuke collega’s.

De redenen van werkgevers om aan duurzame inzetbaarheid te werken ligt in het verlengde hiervan. Een nieuw gekwalificeerd personeelslid vinden met de juiste competenties (daarover later meer) kost enkele maandsalarissen. Als een werknemer door een burn-out of fysieke ongemakken niet kan functioneren, dan kan deze geen werkzaamheden verrichten, maar kost deze werknemer de werkgever wel geld.

Wat is vitaliteitsmanagement?

Wat is vitaliteitsmanagement? Duurzame inzetbaarheid wordt vaak in één zin genoemd met de term vitaliteit. In een van mijn podcasts had ik het hierover met Chi Chiu, oprichter van Chivo. Chivo is een kennisinstituut voor vitaliteit.

Bij Chivo kun je verschillende cursussen en opleidingen volgen, waaronder Strategisch Vitaliteitsmanagement. Vitaliteitsmanagement is het beleid van een organisatie om haar medewerkers duurzaam inzetbaar te houden.

Vaak ligt dit bij de afdelingen HRM en Personeelszaken, maar steeds meer organisaties trekken het breder en maken het thema een strategisch speerpunt. Dit doen zij omdat zij zich realiseren dat het een competitief voordeel kan bieden.

Duurzame inzetbaarheid voorbeelden

Wat zijn nu voorbeelden van beleid voor duurzame inzetbaarheid? Ik zet er drie op een rij:

1. Mentale gezondheid: burn-out en stress
2. Fysieke gezondheid
3. Competenties

Deze voorbeelden worden hieronder verder uitgewerkt. Aan het einde van elke paragraaf staan concrete tips voor werknemers en werkgevers om hiermee om te gaan.

1. Burn-out en stress

Burn-out en een teveel aan stress zijn belangrijke oorzaken van ziekteverzuim en de minder inzetbaarheid van medewerkers.

Volgens een onderzoek uit 2014 van het CBS en TNO had in 2014 ongeveer 14% van de Nederlanders burn-out klachten. De klachten kunnen zijn: je leeg voelen aan het einde van een werkdag, je emotioneel uitgeput voelen door het werk en moe zijn bij het opstaan als je moet werken die dag.

Fysiologisch betekent een burn-out dat het lichaam niet meer genoeg hormonen kan aanmaken om met de stress om te gaan. Dit leidt tot bijnieruitputting.

Chronische stress

De mens is gebouwd om met acute stress om te gaan. Loop je door het bos en kom je een tijger tegen, dan kan je op drie manieren reageren: vluchten, vechten of bevriezen. Vroeger was dit heel handig, want in het leven gaat het in principe maar om twee basisbehoeften: zelf overleven en zorgen dat de soort verder leeft.

De mens is de enige soort samen met dolfijnen, olifanten en octopussen (!) die een zelfbewustzijn hebben. Het voordeel is dat we vooruit kunnen plannen. Het nadeel is dat we ons grote zorgen kunnen maken om dingen in de toekomst. We gaan piekeren. Dat is chronische stress en is ongezond voor je.

Reactie stress

Wat gebeurt er in je lichaam als je ineens denkt aan die belangrijke deadline van over 2 weken? In je hersenen wordt in de amygdala en hypothalamus het hormoon adrenocorticotropic (ACTH) aangemaakt.

Dat leidt tot de aanmaak van adrenaline en cortisol. Dat leidt weer tot allerlei lichamelijk reacties: een verhoogde hartslag, een vertraagde spijsvertering, een droge mond en meer focus. Je lichaam maakt zich klaar om te vechten of te vluchten.

Tegenwoordig hoeven we niet meer bang te zijn voor tijgers in het bos. Maar toch hebben wij enorm veel stress. Onze hersenen kunnen niet het onderscheid maken tussen de stress van de roofdieren in het oerwoud en situaties op het werk, zoals e-mail van de baas, een telefoontje van een boze klant of je beoordelingsgesprek.

De grootste stressfactor is de mening van anderen.

Michel Vos, auteur

Wat tegenwoordig de belangrijkste stressfactor is? Hierover sprak Michel Vos op de eerste editie van de Super Lifestyle Summit. Michel is oprichter en eigenaar van Nootrofit, een webshop met supplementen en podcaster van Eindbazen. ‘Dat is de mening van anderen. Daar maken wij ons als mens enorm druk om.’ Andere stressfactoren zijn vakanties, slechte relaties met collega’s, deadlines en targets.

Innovatie: breakroom

In september 2017 organiseerde ik een meetup over het thema stress. De meetup vond plaats bij Ahti in het Amsterdam Health Technology Center, vlak bij station Holendrecht.

Zelf gaf ik een introductie bij de Meetup, gevolgd door Martijn Kriens, de manager business development van Ahti. Martijn vertelde dat de gezondheidszorg een lastige markt is. Want naast klanten, bedrijven en wetenschappelijke instellingen heb je ook te maken met verzekeraars, wetgevende instanties en organisaties die zorg verlenen. Hij ondervindt dit zelf aan de lijve met de ontwikkeling van een ‘zwarte doos’ voor in operatiekamers.

Hierna was Jeff Povlo aan het woord. Hij werkte jarenlang bij Heineken en is nu eigenaar van Scape. Scape combineert technologie met ‘social design’. Hij was gefascineerd door het concept van de breakroom. Dat is een ruimte waar je betaalt om dingen kapot te maken en te gooien (met als doel om even stoom af te blazen).

Jeff Povlo: In de Breakroom moet je betalen om dingen kapot te maken

Scape richt zich met Reset op het creëren van ruimtes waar medewerkers kunnen ontspannen. Volgens Jeff ontstaat 50% tot 60% van het ziekteverzuim door stress gerelateerde oorzaken. Dat leidt tot minder productiviteit, werkgeluk en winst.

Het doel is dat Reset in verschillende modules wordt aangeboden. Van de deelnemers wordt gemeten via de hartslag en hersengolven (met de Emotive) hoe ze reageren op de ruimte. Sommige mensen hebben behoefte aan mediteren, anderen aan muziek maken en weer anderen aan dingen kapotmaken.

De toekomst, zo verwacht Jeff, is dat sensoren zo slim en onzichtbaar worden dat bijvoorbeeld de spiegel in de badkamer je stemming en stressniveau registreert, en dat vervolgens het licht en de geluiden daarop worden afgestemd.

2. Fysieke gezondheid

De fysieke gezondheid van medewerkers is een ander element dat valt onder duurzame inzetbaarheid en vitaliteitsmanagement. Een gezonde werknemer is langer inzetbaar voor de organisatie. Het gaat dan niet alleen om de mentale gezondheid (zoals het verminderen van stress en het voorkomen van een burn-out), maar ook om de fysieke gezondheid.

Deze componenten hebben natuurlijk wel een relatie met elkaar. Een Latijnse uitspraak om dit te illustreren is: ‘Anima Sana In Corpore Sano’. Dit staat voor ‘een gezonde ziel in een gezond lichaam’. Als jij je gezond en fit voelt, dan kan je vaak cognitief en emotioneel meer aan.

Kantoren ontwerpen

Sommige organisaties houden rekening met de gezondheid van hun medewerkers in het ontwerp van hun kantoren. Dit heet ‘biophilic design’. Dit is een wijze waarbij de woon- of werkruimte op een natuurlijke en innovatieve manier wordt ontworpen.

Een bekend voorbeeld is de Apple Store in San Francisco. Die is ontworpen om de medewerkers en klanten een omgeving met frisse lucht en voldoende daglicht te geven, in een ruimte met veel planten en water.

Ralph Dost: Ricardo Semler verving in de jaren tachtig al muren voor planten in zijn kantoren.

In Nederland sprak ik hier onder meer over met Ralph Dost; zo werkten we ook samen aan een artikel voor Lifehacking.nl over flow en biophilic design. Hij vertelde dat de bekende ondernemer en managementdenker Ricardo Semler in de jaren tachtig al muren weghaalde in zijn kantoren en afscheidingen creëerde met planten.

Ziekteverzuim

Aandacht voor de fysieke gezondheid is logisch, al verschilt dit natuurlijk per beroepsgroep. Voor beroepen waar veel fysieke arbeid wordt geleverd, zoals de brandweer, politie of boer, zorgen fysieke ongemakken ervoor dat je het werk minder (of niet) kan uitvoeren.

Voor kenniswerkers, zoals ik, maakt dat minder uit. Als ik een gebroken been heb, dan kan ik mijn werk in principe nog steeds doen.

Wat ik verrassend vind: voor bedrijven ligt in het bevorderen en behouden van de fysieke gezondheid van de medewerkers minder winst als je het relateert aan ziekteverzuim. Een groot deel van ziekteverzuim heeft namelijk helemaal geen relatie heeft met ziekte, maar met werkomstandigheden, leiderschap en de aansturing door het management (bron: Enquête TNO)

Waardering en erkenning

Een leuke podcast van Planet Money gaat over factoren die van invloed zijn op ziekteverzuim en verloop. Daar had een callcenter-afdeling van een start-up voor parkeren met een app, een ziekteverzuimpercentage en een verloop van 0%. Het belangrijkste in hun aanpak was de focus op waardering en erkenning voor de medewerkers van de afdeling.

Toch blijft het punt overeind: hoe beter je als werkgever je werknemers ondersteunt om goed voor hun gezondheid te zorgen, hoe weerbaarder ze zijn tegen stress en hoe minder ze geneigd zijn om een nieuwe uitdaging te zoeken.

Voor sommige werknemers kan het misschien een pré zijn als zij de arbeidsomstandigheden tussen werkgevers kunnen vergelijken: ik was ooit in de race voor een traineeship bij de Rijksoverheid bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ze hadden op het Ministerie een sportschool, wat me echt geweldig leek. Zo kon ik mijn conditie bijhouden in de lunchpauzes! Overigens ben ik daar in de laatste ronde afgevallen.

De meetbare werknemer

Een stap verder in het bijhouden van het welzijn van werknemers is het concept van de ‘quantified employee’. Volgens auteur Yuri van Geest is dit de toekomst van werk.

In de toekomst worden werknemers continu gemeten en gemonitord. Niet alleen om ziektes en burn-out te voorkomen, maar ook om te faciliteren dat individuen en teams optimaal kunnen presteren. Denk aan het concept ‘flow’.

Hier moet je aan denken: werkgevers gaan niet alleen intelligentie testen, maar ook je Emotionele Quotient (EQ) en Spirituele Quotient (SQ). Daarnaast wordt straks gemeten hoe gestrest je bent, wat je hormoonhuishouding is, wat je hebt gegeten, hoe goed je hebt geslapen en hoeveel je hebt bewogen.

Quantified Employee

In bepaalde settings wordt hier al mee geëxperimenteerd. Van Olympische atleten en professionele voetballers wordt bijgehouden wat ze eten en hoe goed ze trainen. Van een voetballer als Neymar wordt alles gemeten en bijgehouden: hoeveel kilometer hij per wedstrijd loopt, hoeveel assists hij geeft en hoe vaak hij op doel schiet.

Bij beroepen waar een verkeerde beslissing een grote impact heeft, zoals luchtverkeersleiders, scherpschutters, chirurgen of beurshandelaren, worden al experimenten gedaan met het meten van stressniveau en hersenactiviteit.

Als duidelijk wordt dat dit effect heeft én de technologie steeds goedkoper wordt, dan wordt dit in steeds meer beroepsgroepen toegepast. Wellicht wordt het zelfs van je verwacht als je gaat solliciteren. In Nederland is er al een bedrijf dat gebruik maakt van DNA-analyses voor leiderschapsprogramma’s.

3. Competenties

Duurzame inzetbaarheid gaat ook over de vaardigheden en competenties van werknemers. Hoe blijft het werk uitdagend genoeg, zonder dat het teveel van je vergt? Eén van de grootste ontwikkelingen die een impact gaan hebben op werk, is kunstmatige intelligentie. Veel beroepsgroepen staan onder druk, van vrachtwagenchauffeurs tot notarissen en juristen.

Algoritmes maken analyses en geven adviezen op basis van data. Data wordt steeds belangrijker voor organisaties. Dit wordt vaak samengevat in de term big data. Data over klanten, concurrenten, werknemers en de omgeving.

Er blijft altijd nog behoefte aan menselijke interpretatie, creativiteit en besluitvaardigheid.

Yuri van Geest, auteur

Door het bouwen van slimme algoritmes en die te ontsluiten in dashboards, wordt het voor iedereen in de organisatie duidelijk waarop je kan sturen (en waarop je wordt beoordeeld). Volgens Yuri van Geest blijft er altijd nog behoefte aan menselijke interpretatie, creativiteit en besluitvaardigheid: ‘Data informeert, maar beslist niet.’

Investeren in werknemers

Later sprak ik Yuri nog op het World AI Summit 2017 in Amsterdam. Ruim 40% van de huidige banen gaat volgens hem verdwijnen en 50% wordt beïnvloedt door kunstmatige intelligentie en robotisering. Daarom moeten professionals volgens hem investeren in vaardigheden zoals empathie, sociale intelligentie en flexibiliteit.

Hij ziet ook een andere rol voor creatieve vorming en noemt de 21e eeuw ‘het tijdperk van de verbeelding.’ Zelf vertel ik ook vaak als ik lezingen geef bij onderwijsinstellingen dat het straks gaat om het stellen van de juiste vragen. Juist in een wereld waarin alle antwoorden al beschikbaar zijn.

Eenzelfde gesprek had ik in mijn podcast met Vivianne Bendermacher. Zij is oprichter en eigenaar van Techionista. Dit is een organisatie die zich sterk maakt voor de positie van vrouwen in ICT en technologie. Ze denkt dat het niet zozeer gaat om diploma’s en kwalificaties, maar meer om nieuwsgierigheid en vindingrijkheid.

Toekomst van werk

Kunstmatige intelligentie gaat zorgen voor hele nieuwe beroepen. Wie had 20 jaar geleden verwacht dat hij of zij zou werken als app ontwikkelaar of data scientist?

Naast dat bedrijven steeds meer willen weten over potentiële werknemers, gaan sollicitatieprocedures ook ingrijpend veranderen. Een voorbeeld is Zappos. Daar worden potentiële collega’s lid van een intern sociaal netwerk, waarin de huidige werknemers zich een oordeel kunnen vormen over de kandidaten.

Ben je door? Je kan het contract weigeren. Sterker nog, je krijgt 3.000 dollar mee als je weg gaat. Waarom? Hiermee weet Zappos zeker dat de nieuwe werknemers op en top gemotiveerd zijn om voor het bedrijf te werken. Motivatie is belangrijker dan competenties.

Model werkgever-werknemer

Overigens verwacht Yuri van Geest dat het traditionele werkgever-werknemersmodel minder relevant gaat worden. In het boek Exponential Organizations gaat het over het ‘Hollywood-model’. In Hollywood gaan acteurs, regisseurs, make-up artiesten, stuntmannen en andere professionals na elk project weer uit elkaar.

Dat is ook de toekomst van werk. Steeds meer op projectbasis en voor een kortere tijdsperiode. Platformen zoals LinkedIn, Fiverr en Upwork spelen hier een belangrijke rol in.

Conclusie

Duurzame inzetbaarheid draait om het effectief inzetten (en behouden) van één van de belangrijkste ‘assets’ van een organisatie: de medewerkers. Dit is een breed gebied, waar het zowel gaat om de mentale en fysieke gezondheid van werknemers, als ook om hun competenties.

De belangrijkste factoren die bijdragen aan duurzame inzetbaarheid en vitaliteit vallen daar eigenlijk niet helemaal één-op-één onder: dat zijn namelijk erkenning en waardering.

Zeker met ontwikkelingen zoals big data en kunstmatige intelligentie wordt menselijk kapitaal steeds belangrijker. Specifiek in de vorm van menselijke interpretatie, menselijk contact, creativiteit, empathie en motivatie.

Tot slot: in dit deel staat aanvullende informatie over het onderwerp, gerelateerde artikelen en een bronnenlijst met links waarnaar ik refereer in dit artikel.

Leeslijst

In mijn lezingen richt ik me op de werknemer van de toekomst met de hulp van technologie.

• Spreker Supermens

Eerder schreef ik deze gerelateerde artikelen:

• Wat is big data?
• Wat is kunstmatige intelligentie?
• Wat is quantified self?

Ik ben ook in de media geweest over dit onderwerp:

• Artikel: Hoe biohacking de werkvloer bestormt (Sprout)
• Artikel: Haal jij concurrentievoordeel uit de werknemer van de toekomst (TEAM van MKB Nederland)

Hier kun je mijn podcast interviews luisteren. Je kan je ook abonneren op mijn podcast via iOS of Spotify.

Aflevering 51 is met Vivianne Bendermacher over robotisering en vaardigheden voor in de toekomst.

Andere relevante afleveringen zijn:

• Aflevering 10 is met Chi Chiu over o.a. vitaliteit.
• Aflevering 28 is met Yuri van Geest over o.a. kunstmatige intelligentie.

Wat doe je zelf aan duurzame inzetbaarheid? Wat doet je werkgever? Of wat doe jij als werkgever? Laat een reactie achter!