Supermens. Hoe kun je een Supermens worden. Wat is de betekenis van de Maakbare Mens. Wat zijn de grenzen aan de Superhuman? Wat is de ethiek en filosofie van deze ontwikkeling? Wat zijn de methoden, zoals embryoselectie en designerbaby’s. Hoe beïnvloedt dit onze toekomst? Wat is de impact van deze ontwikkeling? Inclusief achtergronden bij mijn eigen boek Supermens.

Supermens betekenis

Wat is de betekenis van de supermens? De supermens (of in het Engels: Superhuman) wordt niet alleen gevormd door de biologie. Door allerlei ingrepen te doen, is de mens straks in staat om zichzelf te wijzigen, te veranderen en te verbeteren. Kortom, om zichzelf te maken en aan zichzelf te sleutelen.

Wat zou je willen als je maakbaar zou zijn? Misschien kies je voor meer intelligentie. Of wil je langer leven? Mogelijk wil jij je karakter aanpassen, bijvoorbeeld omdat jij er van baalt dat je zo introvert bent? Tenminste, dat heb ik soms nog wel eens. Misschien wil jij je fysieke of sportieve prestaties verbeteren.

Opbouw artikel

Dit is de opbouw van het artikel:

Interview over de supermens

In maart 2021 was ik te gast bij Radio 1 Dit is de Zondag om te vertellen over mijn boek Supermens. Bekijk de video hieronder:

Interview bij Radio 1

Wat zijn voorbeelden van methoden om supermensen te maken?

Supermens methoden

Het kun je een supermens worden? Dat we überhaupt deze vraag kunnen stellen, komt door ontwikkelingen in wetenschap en technologie. Dit hangt nauw samen met het transhumanisme en posthumanisme [link onderin]. De kern van deze stroming is dat de mens de evolutie in eigen hand heeft genomen en nu in staat is om de menselijke natuur te veranderen.

Een samenleving die bestaat uit mensen die zijn geüpgraded is de utopie van aanhangers van het transhumanisme. Deze groepering vindt dat we de mensheid moeten verbeteren. Dit zijn een aantal voorbeelden:

  • Machinaal
  • Genetische verbetering
  • Designer baby’s

Machinaal

Dit betekent dat we onderdelen van het lichaam gaan vervangen door elektronica. Denk aan een digitaal oog of een mechanische benen, waarmee we hoger kunnen springen of harder kunnen rennen. Zelf noem ik dit Human Augmentation.

Een voorbeeld hiervan zijn protheses en kunstmatige lichaamsdelen. Blay Whitby van de Universiteit van Sussex denkt bijvoorbeeld dat het een kwestie van tijd is voordat paralympische atleten met beenprotheses sneller de 100 meter afleggen dan Olympische sprinters. Toch ziet hij het vrijwillig vervangen van een lichaamsdeel door een kunstmatige variant als abnormaal en belachelijk.

Niet iedereen deelt die visie. Tijdens lezingen vraag ik het publiek soms ook of ze een natuurlijk lichaamsdeel willen afstaan voor een verbeterde variant. Bijna niemand gaat hierop in, maar Kevin Warwick van de Universiteit van Reading ziet hier totaal geen probleem in. ‘Wat is er mis mee als het je in staat stelt om beter te presteren of langer te leven?’

Genetische verbetering

Het DNA is de bouwsteen van het leven. Met gentherapie zijn we nu al in staat om dodelijke ziektes te genezen die zijn te herleiden tot een enkele gen. In de toekomst gaan we de analyse van genen en het bewerken van genen mogelijk gebruiken om onszelf te verbeteren.

In zijn geweldige boek De Antwoorden op de Grote Vragen schrijft wijlen Stephen Hawking dat ‘we een nieuwe fase in gaan wat de zelfontworpen evolutie genoemd mag worden, waarin we in staat zijn ons DNA te veranderen en te verbeteren’. In eerste instantie zullen we dit doen voor genetische aandoeningen. Maar hij voorziet dat, ondanks regulering, er mensen zullen zijn die deze techniek willen gebruiken om zichzelf lichamelijk of cognitief te verbeteren.

We gaan een nieuwe fase in gaan wat de zelfontworpen evolutie genoemd mag worden, waarin we in staat zijn ons DNA te veranderen en te verbeteren.

Stephen Hawking (natuurkundige)

Ondanks wet- en regelgeving zullen er mensen zijn die de verleiding niet kunnen weerstaan om zichzelf te verbeteren, bijvoorbeeld met een beter geheugen, weerstand tegen ziekten, en levensduur.

Hawking verwacht dat bij de opkomst van deze supermensen er politieke problemen ontstaan met niet-verbeterde mensen, die niet tegen de nieuwkomers op kunnen. De niet-verbeterde mensen zullen uitsterven of zijn dan niet meer van belang. ‘In plaats daarvan ontstaat een zelfontworpen ras mensen dat zichzelf met almaar toenemende snelheid zal verbeteren.’

Designer baby’s

Wat als we niet zelf een supermens willen zijn, maar wel supermensen willen maken? Een term die vaak in moderne media terugkomt zijn de ‘designer baby’s‘. Dat wil zeggen dat je als ouders de beste embryo kan selecteren om uit te laten groeien tot een baby.

In wezen gebeurt dit nu al met de vruchtwaterpunctie. Met deze test wordt onderzocht of de baby een chromosoomafwijking heeft, zoals de ziekte van Down. In de Verenigde Staten gaan ze al verder. Daar biedt het bedrijf Counsyl een uitgebreide prenatale test aan met onder meer ook mutaties op het BRCA1 en BRCA2 gen [link onderin]. Een mutatie op één van deze genen is gerelateerd aan een verhoogde kans op het ontwikkelen van borstkanker.

Supermensen maken

Wat als we als mensheid een stap verder gaan? We gaan niet alleen bepaalde ziektes uitsluiten, maar nog specifieker selecteren op wenselijke kenmerken. Denk aan het geslacht van je kind, fysieke vaardigheden zoals lengte en aanleg voor overgewicht, en cognitieve kenmerken zoals intelligentie en geheugen.

Dan krijg je misschien een scenario zoals in de science-fiction film Gattaca. Daar zijn de ‘valids’ geboren met de beste genen. Zij hebben daarmee de beste banen en de hoogste kwaliteit van leven. Er is een groot gat met de ‘invalids’. Deze zijn op een natuurlijke manier geboren. Zij zijn gedoemd tot inferioriteit en armoede.

In onze huidige maatschappij heerst er al sociale en economische ongelijkheid. Wat als alleen de welgestelden straks in staat zijn om genetische selectie en bewerking uit te voeren op hun embryo’s? Dan wordt die ongelijkheid alleen nog maar groter.

Op de Health Business Week van de Erasmus Universiteit in Rotterdam sprak ik op de conferentie Supermens.

Wat zijn de gevolgen van deze ontwikkeling?

Gevolgen Supermens

Wat zijn de grenzen aan de maakbaarheid van de mens? Futuroloog Gerd Leonard doet daar een aantal voorstellen toe, al richt hij zich op de ontwikkeling van een heel scala aan technologieën. Neem ‘brain computer interfacing’. Serie-ondernemer Peter Diamandis voorspelt dat het in 2034 mogelijk is om het menselijk brein te koppelen aan het internet.

In 2034 kunnen we ons brein direct koppelen aan het internet

Peter Diamandis, ondernemer

Naast het ingrijpen is onze hersenen is genetische manipulatie een andere grote factor die van invloed is op de maakbaarheid van de mens. Enerzijds biedt het de mogelijkheid om met gentherapie een aantal nare ziektes te genezen, zoals de ziekte van Huntington. Door wijzigingen in de kiemcellen kunnen we zelfs de verdere verspreiding van deze genetische aandoeningen stoppen.

De vraag blijft: waar ligt de grens? Wie bepaalt dat? Mogen we technologie alleen gebruiken om zieke mensen beter te maken? Wat is dan de definitie van een ziekte en wat verstaan we onder gezondheid?

Het is en blijft een complex vraagstuk. Om die reden houd ik me de laatste tijd steeds meer bezig met technologie-filosofie en bio-ethiek.

Ethiek en filosofie

Volgens futuroloog Gerd Leonard betreden we als mensheid nu een fase waarin ethiek en filosofie steeds belangrijker wordt. Als technologie ons in staat stelt om de sleutelen aan de mens, is dat dan ook iets wat we sowieso moeten doen?

Zelf vond ik de documentaireserie de de Volmaakte Mens boeiend. Daarin sprak presentator Bas Heijne onder meer met politiek filosoof Michael Sandel. Die noemt de meest recente doorbraken “veelbelovend en levensgevaarlijk”. Hij waarschuwt voor een wereld waarin alleen nog maar plek is voor supermensen.

Is dat een wereld waarin we willen leven? Of is het onomkeerbaar en doen we onszelf tekort als we niét van al deze mogelijkheden gebruik willen maken? Het is immers eigen aan de mens om zichzelf altijd te willen verbeteren en ontwikkelen.

Bestaat er iets gevaarlijkers dan ontevreden, onverantwoordelijke goden die niet weten wat ze willen?

Yuval Noah Harari, auteur

De drijfveren van technologie en innovatie zijn niet helemaal objectief. In zijn boek Sapiens schrijft Yuval Noah Harari dat wetenschap zich altijd ontwikkelt in een dynamiek met economie, cultuur, macht en religie.  Wat dat betreft, is de huidige obsessie met militaire technologie, zoals DARPA in de Verenigde Staten, enigszins verontrustend.

De kern in ons streven om onszelf een upgrade te geven, is dat we weten waarom we het doen en wat de gevolgen daarvan zijn. Nu hebben we daar eigenlijk nog helemaal geen idee van. In zijn boek waarschuwt Harari dan ook: ‘Bestaat er iets gevaarlijkers dan ontevreden, onverantwoordelijke goden die niet weten wat ze willen?’

Gelijke kansen

In magazine Skepter is Piet Borst niet overtuigd: ‘De maakbare mens is niet alleen biologisch onzin, maar ook politiek contraproductief, omdat beleidsmakers blijven steken bij gelijke kansen voor iedereen en geen oog hebben voor de grote verschillen in startkapitaal.’

Met startkapitaal doelt hij op de genen die iemand erft en de omgeving waarin je vervolgens opgroeit. Het risico met de supermens is dat deze kansen nog ongelijker gaan worden: deze mogelijkheden om jezelf te verbeteren zijn dan alleen voor welgestelden. Dus als je al goede genen hebt en in een goede omgeving leeft, dan kun jij jezelf nog een extra upgrade geven. 

Waarom zou ik mezelf geen vleugels of een staart mogen geven?

Josiah Zayner, biohacker

Wat zijn gekke upgrades? In een Tegenlicht documentaire komt Josiah Zayner aan het woord [link onderin]. Josiah is oprichter en eigenaar van de biohacking startup The Odin. De aflevering gaat over genetische modificatie met CRISPR/cas9. ‘Deze technologie moet voor iedereen toegankelijk zijn. Niet alleen voor de gezondheidszorg. Waarom mag ik zelf niet kiezen hoe ik mezelf wil veranderen, net als met een piercing of tattoo? Waarom mag ik mezelf geen vleugels of staart geven?’

Verantwoordelijkheid

Wie is verantwoordelijk voor de keuze of technologie wel of niet wordt toegepast? Is dat een keuze van een persoon, van een overheid, van een arts of van iemand anders? Marli Huijer is arts en filosoof. In een interview met de Volkskrant reageert ze pessimistisch. ‘Een overheid heeft geen zeggenschap meer. […] Bedrijven zullen nieuwe technologieën stimuleren, omdat zij daar veel geld mee kunnen verdienen.’

Geld is uiteindelijk de grote motor

Marli Huijer, arts en filosoof

Volgens haar speelt dit nu al rond mensen die hun eigen gezondheid of leefstijl meten met apps en gadgets. ‘Uiteindelijk is geld altijd de grote motor. Economische krachten bepalen wat er dan al niet wordt aangeboden. Er is te weinig maatschappelijke en politieke tegenkracht.’

Ikzelf begrijp haar punt wel, maar ben niet zo pessimistisch. Dit komt omdat we in het verleden al eerder te maken hebben gehad met onverwachte en versnelde technologische vooruitgang. Sommige van die innovatie komt juist door commerciële partijen, zoals Tesla de markt voor auto’s heeft opgeschud.

Wel ben ik het met haar eens dat het belangrijk is om maatschappelijke tegenkracht te organiseren. De reden hiervoor is dat het soms niet duidelijk is wat de impact van technologie is.

Toekomst

In het begin van het boek Make way for the superhumans noemt Michael Bess de ‘Jetson fallacy’. Hij doelt hierbij op de tekenfilmserie ‘The Jetsons’. Deze serie is gemaakt in 1967 en speelt zich af in 2067. Eigenlijk is alles veranderd: vliegende auto’s, voedsel uit printers en overal robots.

Het enige dat niet is veranderd, is de mens zelf. Het is net of de mens in 2067 hetzelfde is als in 1967. Niet alleen fysiek, maar ook cognitief, emotioneel en cultureel. De vader is nog steeds klunzig en gaat onhandig om met zijn familie. De moeder is nog steeds verantwoordelijk voor het huishouden.

Technologie gaat ons menszijn veranderen

Professor Michael Bess

Dat is ergens ook wel begrijpelijk. Wij als mensen verwachten niet dat we erg gaan veranderen. Maar de technologische ontwikkelingen die ik aan het begin van dit artikel beschreef gaan juist ook gigantisch ingrijpen op ons als mens. Technologie gaat ons menszijn veranderen.

Een versterkende visie is die van Yuval Noah Harari in zijn boek Homo Deus. In de toekomst is er een verschil tussen de natuurlijke mensen en de supermensen. Dit zorgt voor maatschappelijke spanningen en onrust. Wat als je niet het geld hebt om jezelf een upgrade te geven? Wat als je dat niet wil?

Als je nu kiest om geen smartphone te gebruiken, dan heb je relatief gezien een achterstand op de rest van de samenleving (die dat wel gebruikt). Dit is een miniem verschil als je het vergelijkt met upgrades in de toekomst: wat als je ineens significant slimmer, sterker en gezonder kan worden?

Boek Make way for the Superhumans [link onderin]. Dit boek heeft mijn denken over dit onderwerp verder gevormd.

Wat is mijn conclusie?

Conclusie

De grootste fout die je nu kan maken is dat je denkt dat we als mens niet gaan veranderen door de stortvloed aan onvermijdbare technologische ontwikkelingen in het domein van de elektronica, geneeskunde, genetica en farmacie. Al die trends zullen ons op de één of andere manier wijzigen. Zowel fysiek, cognitief als ook emotioneel en sociaal.

Als dat al niet in ons leven speelt, dan zal het zeker komen in het leven van volgende generaties. Zelf heb ik geen idee hoe dat er dan gaat uit zien. Leven onze kinderen (heb ik zelf overigens op dit moment nog niet) en kleinkinderen straks in een wereld zoals in het boek Brave New World? In dit boek zijn alle mensen genetisch en farmaceutisch afgesteld en ingericht om op een controleerbare en beheersbare manier te leven.

Maakt dat het menszijn niet erg saai? Of de andere kant op: maken supermensen het leven niet spannend? Omdat ze hun ongelimiteerde cognitieve vermogens, hun onbeperkte fysieke kracht en hun ultieme gezondheid ten volle kunnen inzetten?

Wat zou jij kiezen? Of: hebben we überhaupt nog een keuze?

De serie Altered Carbon gaat, naast langer leven, over het verbeteren van de cognitieve en fysieke vermogens.

Eind 2020 kwam mijn boek Supermens uit bij Bot Uitgevers.

Boek Supermens

Sinds 2017 ga ik jaarlijks naar de conferentie Brave New World in Leiden. Naar mijn mening het beste congres in Nederland over de rol van technologie op ons leven, de samenleving en de wereld. Begin 2020 stond in hun nieuwsbrief dat ze uitgeverij zijn gestart. Twee jaar eerder was mijn eerste boek Biohacking uitgekomen. Ik besloot contact te zoeken met ze met de vraag of ze interesse hadden om dat boek te vertalen naar het Engels.

Evert, van de uitgeverij met de naam Bot, vroeg me om het boek Biohacking op te sturen. Een week later hing hij aan de lijn. ‘Zeg, Peter. Dat boek Biohacking verdient een veel groter publiek. Heb je interesse om dat boek te updaten en te upgraden?’

Nooit een boek schrijven

Ik moest daar wel even over nadenken. Na Biohacking had ik voor mezelf besloten om nooit meer een boek te schrijven! Ik had totaal geen zin om weer met al die teksten aan de gang te gaan. Die kon ik wel dromen!

Na een week denktijd en overleggen met mensen in mijn omgeving besloot ik toch op zijn aanbod in te gaan. In een kleine acht weken, middenin de vakantieperiode van het jaar waarin door Corona sowieso veel lezingen voor mij waren geschrapt, werkte ik elke ochtend in blokken van drie tot vier uur aan mijn boek.

Verhalen van mensen

Evert stimuleerde mij vooral om het boek anders te schrijven. ‘Biohacking is heel overzichtelijk, maar ook wat droog. Het is meer een schoolboek.’ Dat advies nam ik ter harte. Niet alleen was ik zelf twee jaar verder, in het voorjaar van 2020 heb ik de cursus wetenschapsjournalistiek gevolgd. Daarbij bleek al snel dat het geen zin had om mijn eerste boek te updaten, maar ik ben bijna elk hoofdstuk opnieuw begonnen.

Uiteindelijk vond ik deze nieuwe manier van schrijven heel erg leuk en gaf het me veel voldoening. Ik realiseerde me dat alle wetenschap en technologie om ons supermensen te maken juist ook draaien om de mens. De verhalen hoe mensen zelf de nieuwste medische technologie gebruiken of op zichzelf experimenteren, dat sprak mij enorm aan. De gevoelens, emoties en persoonlijke anekdotes. Ik hoop dat jij dat ook hebt als je het boek leest.

Video’s

Dit is een video met drie personages uit drie hoofdstukken van het boek:

Drie helden uit mijn boek Supermens

Door de pandemie konden we geen normale boekpresentatie organiseren. Samen met Evert van Bot Uitgevers hebben we daarom besloten om de presentatie online te doen en te streamen via Youtube. Daarin vertel ik over het proces, vertelt Evert (Bot Uitgevers) over zijn ervaringen met het boek en overhandig ik het eerste exemplaar aan Jeroen Perk.

Presentatie boek Supermens

In november 2020 was ik te gast in de talkshow 5 Uur Show.

Interview bij 5 Uur Show

Op mijn Engelse YouTube-kanaal maakte ik deze video over de supermens:

Mijn Engelse video over de superhuman

Hieronder vind je meer informatie in de vorm van video’s (lezingen en interviews), podcasts, presentaties en een leeslijst.

Bronnen

In 2022 gaf ik deze lezing op de Fontys Hogeschool in Eindhoven bij Plank Proudly Presents aan studenten Applied Sciences en Technische Natuurkunde.

Lezing bij Fontys

Eind 2018 gaf ik een lezing bij het Epicenter in Amsterdam samen met Hannes Sjoblad. Voor onze keynotes heb ik hem geïnterviewd. Bekijk de video hieronder.

Interview met Hannes Sjoblad

Dit is een mindmap met een samenvatting van welke concepten ik belangrijk vind en hoe ze met elkaar samenhangen.

Ik schreef een boek over de Supermens:

Eerder schreef ik deze artikelen over dit onderwerp:

Deze podcasts heb ik gemaakt over dit onderwerp. Je kan je ook abonneren via iOS (iPhone), Spotify en via een podcast app naar deze afleveringen luisteren.

Aflevering 69 is met professor Michael Bess, auteur van het boek Make Way for the Superhumans. 

Andere relevante interviews zijn (zoek de afleveringen op in je favoriete podcast app):

  • Aflevering 83 is met professor Maartje Schermer over human enhancement;
  • Aflevering 74 is met professor Peter-Paul Verbeek en Robin Rotman (BNR en FD) over mensverbetering.

Gedurende 10 afleveringen was ik als expert te gast in de podcast Bionic Man van BNR en het Financieel Dagblad. Luister de afleveringen hieronder.

Dit zijn externe links die ik heb gebruikt:

Hoe denk jij hier over? Laat een reactie achter!

Over de auteur

Futurist, toekomst-onderzoeker en topspreker Peter Joosten MSc. geeft lezingen, webinars en workshops over de impact van technologie op de mens en maatschappij. Naast spreker is hij ook auteur van de boeken Biohacking en Supermens, podcastmaker en gastdocent bij de TU Eindhoven.

Meer weten over Peters werk?

Wil je meer weten over Peters lezingen, zijn tarieven, expertise en hoe een aanvraag in zijn werk gaat? In deze sprekerskit vind je alle informatie die je nodig hebt. Klik op de button hieronder en download de PDF direct.

Mis geen updates

Schrijf je in voor Toekomstbeelden en ontvang iedere maand mijn nieuwsbrief om beter voorbereid te zijn op de toekomst!

Wat opdrachtgevers zeggen over Peter

Mooie presentatie, super interactief en bovendien heel interessant en inspirerend.

Ik raad Peter van harte aan als spreker!

Anna van Oenen, Visma Nmbrs

Peter heeft een heel interessant verhaal waarbij hij gebruik maakt van een fijn tempo en voldoende afwisseling en interactie.

Kortom: een aanrader!

Jorien van den Akker, Demcon

Interesse?

In mijn lezingen, workshops en webinars geef ik een overzicht van de meest relevante (technologische) ontwikkelingen, de kansen die ze opleveren en de risico’s die ze met zich mee brengen.

Mijn insteek is praktisch, met talrijke concrete voorbeelden, humor en veel interactie met de deelnemers.

Interesse?

In mijn lezingen, workshops en webinars geef ik een overzicht van de meest relevante (technologische) ontwikkelingen, de kansen die ze opleveren en de risico’s die ze met zich mee brengen.

Mijn insteek is praktisch, met talrijke concrete voorbeelden, humor en veel interactie met de deelnemers.

Reacties

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.